Како се полни буџетот на Република Северна Македонија

Буџетот на Република Северна Македонија претставува акт со кој се планираат годишните приходи и другите приливи и одобрени средства и ги вклучува централниот буџет и буџетите на фондовите. Централен буџет е годишен план на приходи, други приливи и одобрени средства, а се однесува на буџетските корисници на централната власт и ги вклучува основниот буџет, буџетот на донации, буџетот на заеми и буџетот на самофинансирачки активности. Буџет на фонд е годишен план на приходи, други приливи и одобрени средства за финансирање на активностите на Фондот утврдени со закон. Фондови се: Фондот за пензиското и инвалидското осигурување на Македонија, Фондот за здравствено осигурување на Македонија и Агенцијата за вработување на Република Македонија.

Според економската класификација, приходите на буџетот се делат на следните приходни категории:

  • Даночни приходи
  1. Директни даноци : Данок на личен доход, Данок на добивка
  2. Индиректни даноци : Данок на додадена вредност, Акцизи и Царини
  3. Даноци на имот : Данок на имот, Данок на наследство и подарок, Данок на промет на недвижности и права
  • Приходи од социјални придонеси (придонеси од задолжително социјално осигурување)
  1. придонес за здравствено осигурување со кој се финансираат трошоците на системот за здравствено осигурување;
  2. придонес за пензиско осигурување со кој се финансираат трошоците за пензии;
  3. придонес за осигурување во случај на невработеност со кој се финансираат трошоците за исплата на надоместок во случај на невработеност
  • Неданочни приходи
  1. административни такси и судски такси
  2. приходи од дивиденди од претпријатија;
  3. парични казни;
  4. приходи од камати врз основа на дадени заеми;
  5. приходи од камати врз основа на депонирани средства;
  6. приходи врз основа на вишоци над расходите на Народната банка на Република Македонија; и
  7. други јавни давачки утврдени со закон.

  • Капитални приходи
  1. приходи остварени по основ на продажба на капитални средства, земјиште и
  2. нематеријални вложувања и приходи од дивиденди

  • Приходи од донации примени од земјата и од странство (во стока и пари)
  • ДОМАШНО ЗАДОЛЖУВАЊЕ и ЗАДОЛЖУВАЊЕ ВО СТРАНСТВО

Даночен водич

ПРИЈАВИ СИВА ЕКОНОМИЈА

Даночни приходи

  • Даноците се јавен приход кој произлегува од обврската што ја наложува државата кон граѓаните и на претпријатијата задолжително да издвојуваат дел од својот приход, промет или имот за задоволување на државните потреби.

    Основната функција е фискална, но многу често даноците се користат за постигнување на определени економски и социјални цели, остварување на стабилизационата политика и за сузбивање на инфлацијата..

    Поделба на даноците и социјалните придонеси во нашиот даночен систем се врши на следниот начин:

    • Даноци на доход и добивка (директни даноци)
    • Даноци на потрошувачка (индиректни даноци)
    • Даноци на имот

     

    Во групата директни даноци спаѓаат:

    • Данок на личен доход – се плаќа на вкупниот доход кој го оствариле физичките лица од разни извори во земјата и странство, во текот на една календарска година. Стапката на персонален данок на доход изнесува 10% освен за доходот остварен од игри на среќа кој изнесува 15%;
    • Данок на добивка – се плаќа на добивката која резидентното правно лице ја остварува од вршење на дејност во земјата и во странство или која нерезидентно правно лице ја остварува од вршење дејност на територијата на Република Северна Македонија. Стапката на данокот на добивка изнесува 10%.

     

    Индиректните даноци ги сочинуваат:

    • Данок на додадена вредност (ДДВ) – претставува општ потрошувачки данок чиј предмет на оданочување е прометот на добра и услуги во земјата и увозот на добра. ДДВ се плаќа по две стапки – општа даночна стапка од 18% и повластени даночни стапки од 5% и 10% за одредени добра и услуги;
    • Акцизи – се наплаќаат посредно или непосредно за потрошувачка на: минерални масла, алкохол и алкохолни пијалоци, тутунски добра;
    • Данок на моторни возила – данок кој се плаќа на моторни возила;
    • Царини – претставуваат вид на данок чиј предмет на оданочување се производи што се увезуваат во земјата од странство, односно производи кои ја поминуваат царинската граница;

    Даноци на имот

    • Даноците на имот се администрирани од страна на локалните самоуправи и претставуваат приход на истите.
    • Даноците на имот се делат на:
    • Данок на имот
    • Данок на наследство и подарок и
    • Данок на промет на недвижности
    • Останати даночни приходи – претставуваат даноци за специфични услуги (комунални даноци), такси за користење или дозволи за вршење дејност.

Социјалните придонеси претставуваат јавни давачки кои се плаќаат од остварените бруто-надоместоци од работен однос на сметките на соодветните социјални фондови и кои претставуваат основа за остварување на тековни и идни права на осигурениците – права на здравствена заштита, на користење пензија или надоместок во време на невработеност. Придонесите во име и за сметка на осигуреникот ги уплаќа работодавачот, истовремено со персоналниот данок на доход. Со средствата од придонесите располагаат институциите за задолжително социјално осигурување, основани со закони кои го уредуваат системот на задолжително социјално осигурување, за намени утврдени во согласност со тие закони.

Видовите социјални придонеси и соодветните стапки се следните:

  • Задолжително пензиско и инвалидско осигурување – 18,8% од бруто-платата ( 12,8% придонес за задолжително пензиско и инвалидско осигурување врз основа на тековна исплата и 6% придонес за Задолжително капитално финансирано пензиско осигурување);
  • Задолжително здравствено осигурување – 7,5%;
  • Дополнителен придонес за здравствено осигурување за случај на повреда на работа и професионално заболување – 0,5%;
  • Задолжителен придонес за осигурување во случај на невработеност – 1,2%;
  • Стаж на осигурување кој се смета со зголемено траење – од 1,57% до 9,4% во зависност од зголеменото траење на стажот.

 

  • Капиталните приходи се остваруваат со продажба на капитални средства, земјиште и нематеријални вложувања и приход од дивиденди. Тие генерално имаат многу мало учество во вкупните приходи на Буџетот.

Неданочните приходи се приходи од административни и судски такси, концесии, профити на јавни претпријатија и други неданочни приходи кои ги остваруваат буџетските корисници на сопствените сметки.

Донациите претставуваат неповратни плаќања, односно добиени средства од други држави или меѓународни или регионални институции за кои се нема обврска да бидат вратени. Обично тоа се средства преотстапени/подарени за точно определени намени, односно наменети за различни програми или проекти од општ јавен интерес.