За што се користи буџетот

Со Законот за буџетите се уредуваат постапката за изготвување, донесување, извршување на Буџетот на Република Северна Македонија и буџетите на единиците на локалната самоуправа и на градот Скопје и известувањето за нивното извршување.

Основна цел при подготвување и извршување на буџетот е макроекономската стабилност и одржлив и стабилен национален економски развој.

Постапката за изготвување, донесување и извршување на Буџетот на Република Македонија и буџетите на општините како и известувањето за извршување на истите се заснова на следните начела:

  1. Сеопфатност, кое подразбира прикажување на сите приходи и други приливи, расходи и други одливи;
  2. Буџетска рамнотежа, кое подразбира вкупните приходи и приливи да ги покриваат одобрените средства со буџетот;
  3. Специфичност, кое подразбира дека одобрените средства се наменуваат за посебни цели по раздели, програми, потпрограми и ставки;
  4. Економичност, кое подразбира дека одобрените средства ќе се користат навремено, во соодветен износ, имајќи ги предвид квалитетот и цената;
  5. Ефикасност, кое подразбира најдобар сооднос помеѓу употребените средства и постигнатите резултати;
  6. Ефективност, кое подразбира остварување на поставените цели и остварување на саканите резултати;
  7. Транспарентност, кое подразбира достапност на јавноста во сите фази на подготвување и извршување на буџетот; и
  8. Сигурно финансиско управување, кое подразбира извршување на буџетот во согласност со ефективна и ефикасна внатрешна контрола како процес што се применува на сите нивоа на управување со финасиските средства.

Расходите од Буџетот финансираат разни намени: плати за јавната администрација, набавка на стоки и услуги потребни за тековното работење на буџетските корисници, пензии, социјална помош, субвенции, јавни инвестиции за изгрдба на училишта, болници, градинки, патишта итн.

Расходите може да се разгледуваат од организационен, функционален и економски и програмски аспект.

Организациската класификација покажува како расходите се разделени по буџетски корисници, т.е. кој корисник и единка корисник (пр. министерство, агенција, влада и сл.) колку средства за трошење добил на располагање. Буџетски корисници се корисниците на средствата од Буџетот од областа на законодавната, извршната и судската власт. Тие претставуваат корисници на Буџетот од прва линија. Тука спаѓаат: ресорните министерства, Царинската управа, различни државни агенции, Јавното обвинителство, Државниот завод за ревизија, Владата на Република Северна Македонија, Управата за јавни приходиБирото за развој на образованието, судската власт, Државниот завод за статистика, Академијата на науките и уметностите на РСМ – МАНУ, Агенцијата за вработување, Фондот за пензиско и инвалидско осигурување, Фондот за здравствено осигурување итн. Преку буџетите на буџетските корисници се финансираат и единките корисници на средствата од Буџетот – институциите од областа на образованието и науката, културата, детската заштита, социјалната заштита, судството и обвинителството, кои се финансираат преку буџетскиот корисник од таа област. Преку буџетите на буџетските корисници се финансираат и општините во вид на наменски и блок дотации од Буџетот и дотација за делегирана надлежност.

Функционалната класификација покажува за кои функции колку средства за трошење се предвиделе, т.е. за која намена средствата треба да се трошат. Расходите на Буџетот се распределени во следните функционални области: пензии, социјална и детска заштита; економски развој и финансиски работи; здравство; образование, наука и спорт; јавен ред и безбедност; градежниптво, транспорт, комуникација и екологија; земјоделство; одбрана; надворешни работи и ЕУ интеграција; култура; регионален развој; судство.

Економската класификација подразбира класификација на расходите по видови, т.е. според економската намена за која служат (тековни, капитални и сл.). Вкупните расходи во Централниот буџет се делат на:

  • тековни расходи – расходи кои се прават за подмирување на редовните (тековни) обврски на буџетските корисници. Тие настануваат во период не подолг од една година. Во нив се вбројуваат: плати и надоместоци, трошоци за стоки и услуги, пензии и трошоци до втор пензиски столб, расходи за здравствена заштита, трансфери до единиците на локална самоуправа, субвенции и трансфери, социјални трансфери и надоместоци, каматни плаќања, гаранции.
  • капитални расходи – обично се однесуваат на период подолг од една година и ги опфаќаат расходите за инвестиции во патишта, железници, комунална инфраструктура, училишта и други капитални вложувања. Тука влегуваат трошоците за инвестиции; капиталните трансфери за домашни потреби на институции, претпријатија, граѓани и сл.; капиталните трансфери на меѓународните финансиски институции; како и трансферите за различни проекти (купување на капитални средства).

Најголем дел од вкупните трошоци се прават за тековни расходи. Најголем дел од тековните трошоци отпаѓа на пензии, потоа здравствена заштита и издатоци на плати и надоместоци за јавната администрација.

Програмска класификација ги разгледува расходите по одделни програми и нивните составни делови – потпрограми. Програма е збир од поврзани сродни активности и проекти насочени кон остварување на заедничка цел или цели, додека потпрограма е активност или проект кој е составен дел од програмата. Постојат три групи на програми/потпрограми:

  • Владини програми и потпрограми, кои ги рефлектираат активностите на Владата на Република Северна Македонија кои се преземаат за реализација на стратешките приоритети. Тие се усогласуваат со редовните активности на одделните министерства со давање на приоритет за нивното финансирање.
  • Буџетските програми и потпрограми се главна активност или група на активности кои се извршуваат согласно обврските утврдени со закон и друга правна регулатива. Сите активности на еден буџетски корисник кои не се идентификувани како владини програми, се прикажуваат преку буџетски програми.
  • Развојните потпрограми ги прикажуваат средствата се наменети за развој на нови технологии, подобрување на инфраструктурата, телекомуникационите системи, изградба и реновирање на згради, патишта, набавка на софтверски решенија и сл.

 

 

 

ПРИЈАВИ СИВА ЕКОНОМИЈА