Çfarë e mbush buxhetin e Republikës së Maqedonisë së Veriut

Buxheti i Republikës së Maqedonisë Veriore është akt me të cilin planifikohen të ardhurat vjetore dhe hyrjet tjera dhe mjetet e miratuara dhe përfshin buxhetin qendror dhe buxhetet e fondeve. Buxheti qendror është një plan vjetor i të ardhurave, hyrjeve të tjera dhe mjeteve të miratuara, dhe u referohet shfrytëzuesve buxhetor të qeverisë qendrore dhe përfshin buxhetin themelor, buxhetin e donacioneve, buxhetin e huave dhe buxhetin e aktiviteteve vetëfinancuese. Buxheti i fondit është plan vjetor i të ardhurave, hyrjeve të tjera dhe mjeteve të miratuara për financimin e aktiviteteve të Fondit të përcaktuara me ligj. Fondet janë: Fondi për sigurim pensional dhe invalidor të Maqedonisë, Fondi për sigurim shëndetësor i Maqedonisë dhe Agjencia për punësim e Republikës së Maqedonisë.

Sipas klasifikimit ekonomik, të ardhurat buxhetore ndahen në këto kategori të të ardhurave:

Tatime;

  1. Tatime direkte: Tatimi mbi të ardhurat personale, Tatimi i fitimit
  2. Tatimet indirekte: Tatimi mbi Vlerën e Shtuar, Akcizat dhe tatimet Doganore
  3. Tatimet në pronë: Tatimi në pronë, Tatimi mbi trashëgiminë dhe dhuratat, Tatimi i qarkullimit të patundshmërive dhe të drejtave

Kontributet sociale (kontributet për sigurim social të detyrueshëm);

  1. Kontributi për sigurim shëndetësor me të cilin financohen shpenzimet e sistemit për sigurim shëndetësor;
  2. Kontributi për sigurim pensional me të cilin financohen shpenzime për pensione;
  1. Kontributi për sigurim në rast të papunësisë me të cilin financohen shpenzimet për pagesën e kompensimit në rast të papunësisë

Të ardhura jotatimore.

  1. taksa administrative dhe taksa gjyqësore
  2. të ardhura nga dividentat e ndërmarrjeve; •
  3. gjoba;
  4. të ardhura nga interesi në bazë të kredive të dhëna; •
  5. të ardhurat nga interesi në bazë të mjeteve të depozituara; •
  6. të ardhura në bazë të tepricave mbi shpenzimet e Bankës Popullore të Republikës së Maqedonisë; dhe •
  7. të dhëna të tjera publike të përcaktuara me ligj.

Të ardhura kapitale

  1. të ardhura të realizuara në bazë të shitjes së mjeteve kapitale, tokës dhe
  2. Investimet jomateriale dhe të ardhura nga dividenta

Të ardhura nga donacione të marra nga vendi dhe jashtë (në mallra dhe në para)

HUAMARRJE VENDORE dhe HUAMARRJE NGA JASHTË

Udhëzues tatimor

RAPORTO EKONOMINË GRI

Tatimet janë të ardhura publike që lindin nga detyrimi i vendosur nga shteti ndaj qytetarëve dhe kompanive për të lënë mënjanë domosdoshmërisht një pjesë të të ardhurave, qarkullimit ose pasurisë së tyre për të plotësuar nevojat e shtetit.

Funksioni bazë është fiskal, por shumë shpesh tatimet përdoren për të arritur qëllime të caktuara ekonomike dhe sociale, për të realizuar një politikë stabilizuese dhe për të luftuar inflacionin.

 

Ndarja e tatimeve në sistemin tonë tatimor bëhet si më poshtë:

  • Tatimet mbi të ardhurat (tatimet direkte)
  • Tatimet e konsumit (tatime indirekte)
  • Tatimet në pronë
  • Kontributet e detyrueshme të sigurimit social

Grupi i tatimeve direkte përfshin:

  • Tatimi mbi të ardhurat personale – paguhet mbi të ardhurat totale që personat fizik kanë realizuar nga burime të ndryshme brenda dhe jashtë vendit, gjatë një viti kalendarik. Shkalla e tatimit mbi të ardhurat personale është 10% me përjashtim të të ardhurave të fituara nga lojërat e fatit që është 15%;
  • Tatimi në fitim – paguhet në fitimin që personi juridik rezident e realizon nga kryerja e veprimtarisë në vend dhe jashtë vendit ose që personi juridik jorezident e realizon nga kryerja e veprimtarisë në territorin e Republikës së Maqedonisë së Veriut. Norma e tatimit mbi fitimin është 10%.

Taksat indirekte përbëhen nga:

  • Tatimi mbi Vlerën e Shtuar (TVSH) – është taksë e përgjithshme konsumatore, objekt i tatimit i të cilit është tregtia e mallrave dhe shërbimeve në vend dhe importi i mallrave. TVSH-ja paguhet me dy norma – normë tatimore të përgjithshme prej 18% dhe norma tatimore të privilegjuara prej 5% dhe 10% për mallra dhe shërbime të caktuara;
  • Akcizat – pagohen direkt ose indirekt për konsumin e: vajrave minerale, alkoolit dhe pijeve alkoolike, mallrave të duhanit.
  • Tatimi i automjeteve motorike – tatim që pagohet për automjetet motorike
  • Dogana – tatimit i nënshtrohen produktet që importohen në vend nga jashtë, gjegjësisht produktet që kalojnë kufirin doganor.
  • Të ardhura të tjera tatimore – janë tatime për shërbime specifike (tatime komunale), taksa për përdorim ose leje për të kryer veprimtari.

 

Kontributet sociale janë detyrime publike që paguhen nga kompensimet bruto të realizuara nga punësimi në llogaritë e fondeve sociale përkatëse dhe të cilat janë bazë për realizimin e të drejtave aktuale dhe të ardhshme të të siguruarve – të drejtat për mbrojtje shëndetësore, shfrytëzimin e pensionit ose kompensimin gjatë papunësisë. Kontributet në emër dhe për llogari të të siguruarit paguhen nga punëdhënësi, njëkohësisht me tatimin mbi të ardhurat personale. Me mjetet nga kontributet disponojnë institucionet për sigurim social të detyrueshëm, të themeluara me ligje që rregullojnë sistemin e sigurimit social të detyrueshëm, për qëllime të përcaktuara në përputhje me ato ligje.

Llojet e kontributeve sociale dhe norma përkatëse janë si më poshtë:

  • Sigurimi i detyrueshëm pensional dhe invalidor – 18,8% e bruto pagës (kontributi 12,8% për sigurimin e detyrueshëm pensional dhe invalidor në bazë të pagesës aktuale dhe 6% kontribut për sigurimin e detyrueshëm pensional me financim kapital);
  • Sigurimi i detyrueshëm shëndetësor – 7,5%;
  • Kontributi shtesë për sigurim shëndetësor në rast lëndimi në punë dhe sëmundje profesionale – 0,5%;
  • Kontributi i sigurimit të detyrueshëm në rast papunësie – 1.2%.
  • Stazhi i sigurimit që konsiderohet me kohëzgjatje të shtuar – nga 1.57% në 9.4% në varësi të rritjes së kohëzgjatjes së stazhit.

Të ardhurat kapitale realizohen nëpërmjet shitjes së mjeteve kapitale, tokës dhe investimeve jomateriale dhe të ardhurave nga dividentat. Ato përgjithësisht kanë një pjesëmarrje shumë të vogël në totalin e të ardhurave të Buxhetit.

Të ardhurat jotatimore janë të ardhurat nga taksat administrative dhe gjyqësore, koncesionet, fitimet e ndërmarrjeve publike dhe të ardhurat tjera jotatimore që i realizojnë shfrytëzuesit buxhetor në llogaritë e tyre.

Donacionet janë pagesa të pakthyeshme, gjegjësisht mjete të marra nga vende të tjera apo institucione ndërkombëtare apo rajonale për të cilat nuk ka detyrim të kthehen. Zakonisht këto janë mjete të dorëzuara/dhuruara për qëllime të përcaktuara saktësisht, gjegjësisht të destinuara për programe apo projekte të ndryshme me interes të përgjithshëm publik. Donacionet janë mjete.